Afhankelijk van de gemeentelijke erfgoedverordening (model VNG) neemt een gemeente de aanvraag voor een aanwijzing tot gemeentelijk monument of beschermd stads- en dorpsgezicht in behandeling. De gemeente is in de meeste gevallen verplicht om deze aanvraag formeel in behandeling nemen.
Bij sommige gemeenten staat in de erfgoedverordening dat het verzoek tot het starten van een procedure tot aanwijzing niet (meer) mogelijk is. *
Voordat het College van Burgemeester en Wethouders een besluit tot aanwijzing neemt, wordt de aanvraag ter advies voorgelegd aan de gemeentelijke monumentencommissie. Zij informeert vanuit haar deskundigheid het College van Burgemeester en Wethouders. Het advies van de monumentencommissie hoeft niet altijd te worden opgevolgd.
In afwachting van het besluit van de gemeentelijke erfgoedverordening is het object of het gebied automatisch tijdelijk beschermd.
* In de gemeente Berkelland kunnen alleen het College van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad een aanvraagprocedure starten. Het gaat hier om bepaalde erfgoedcategorieën die een monumentale status kunnen krijgen. De eigenaar moet met de aanwijzing en plaatsing van het object op de gemeentelijke monumentenlijst akkoord zijn. Ook wordt goed gekeken of onderdelen een monumentale waarde hebben, om het toekomstig gebruik door de bewoners niet te veel in de weg te zitten.
